Ο στυλοβάτης του προσφυγικού μπάσκετ Γιάννης Χατζηθεοδώρου

Ο Ιωάννης Δ. Χατζηθεοδώρου ήταν εκ των πρωτεργατών του ελληνικού μπάσκετ. Στο πρόσωπό του καθρεπτίζεται ο προσφυγικός αθλητισμός της Καισαριανής τις δεκαετίες του 1920 και 1930. Υπήρξε καλαθοσφαιριστής, βολλεϋμπολίστας και ποδοσφαιριστής. Μετέπειτα διετέλεσε προπονητής του Παναθηναϊκού, της Α.Ε.Κ., του Ολυμπιακού, της Νήαρ Ηστ, της Εθνικής Ελλάδας

Η ίδρυση της Νήαρ Ηστ

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, παρατηρείται άνθιση πολλών σπορ, τα οποία μέχρι τότε ήταν σχεδόν άγνωστα στην Ελλάδα (βόλλεϋ, μπάσκετ, πυγμαχία κ.α.). Αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες: πρώτον, στην εγκατάσταση στη χώρα πολλών προσφύγων αθλητών, οι οποίοι μετέφεραν αθλητική τεχνογνωσία από τη γενέτειρά τους. Δεύτερον, στο έργο αμερικανικών φιλανθρωπικών οργανώσεων, οι οποίες περιέθαλψαν χιλιάδες προσφυγόπουλα και φρόντισαν για τη σωματική και πνευματική τους ανάπλαση. Μία από τις μέριμνές τους ήταν η αθλητική καλλιέργεια των παιδιών.

Από τις προαναφερθείσες οργανώσεις, από τις πιο γνωστές ήταν η Near East. Έφτιαξε ορφανοτροφείο στο Ζάππειο, βοήθησε τα παιδιά να σπουδάσουν και να μάθουν κάποια τέχνη. Παράλληλα, τους δίδασκε τις αθλοπαιδιές μπάσκετ και βόλλεϋ.

Κάπως έτσι, η οργάνωση Near East ίδρυσε το 1924 τον Αθλητικό Σύλλογο Ορφανών Near-East Relief. Εκεί, τα παιδιά που βρίσκονταν υπό την επίβλεψη της οργάνωσης στελεχώθηκαν σε ομάδες, έμαθαν τα μυστικά του μπάσκετ και έλαβαν μέρος σε επίσημους αγώνες. Ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου ήταν ένας από τους πρώτους καλαθοσφαιριστές της Νήαρ Ηστ1. Έλαβε μέρος σε πολλές διοργανώσεις και το 1930, κατέκτησε το πρωτάθλημα Αθηνών. Λίγα χρόνια μετά, θα συντελούσε σε ένα μικρό μπασκετικό θαύμα…

Το ιστορικό πρωτάθλημα του 1936

Το 1936 βρίσκει τον Γιάννη Χατζηθεοδώρου μπασκετμπολίστα και προπονητή της ομάδας της Νήαρ Ηστ, ταυτόχρονα. Τη σεζόν εκείνη, οι Καισαριανιώτες αντικατέστησαν την ομάδα του Πανεπιστημίου Αθηνών στο πρωτάθλημα Ελλάδας. Η διοργάνωση διεξήχθη στη Θεσσαλονίκη και, εκτός της Νήαρ Ηστ, συμμετείχαν τρεις ακόμη ομάδες, όλες από τη Θεσσαλονίκη: ο Ηρακλής, η Χ.Α.Ν.Θ. και ο Β.Α.Ο.

Υπό την καθοδήγηση του Χατζηθεοδώρου, η Νήαρ Ηστ κατέκτησε ένα μοναδικό πρωτάθλημα, κόντρα σε πολύ πιο έμπειρες ομάδες, αγωνιζόμενη εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τη βάση της. Στην ομάδα της Καισαριανής αγωνιζόταν τότε και ο Αμερικανός Ουέλτ, ο πρώτος ξένος που έπαιξε στην Ελλάδα.

Να προστεθεί πως ο Χατζηθεοδώρου διακρινόταν και στο βόλλεϋ, άθλημα στο οποίο η Νήαρ Ηστ πρωταγωνιστούσε τη δεκαετία του ’30.

Ιδρυτής και ποδοσφαιριστής του Εθνικού Αστέρα

Τα ίδια χρόνια, σχηματίστηκαν στις γειτονιές της Καισαριανής πολλοί ανεξάρτητοι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι.2 Απ’ τους πιο ξακουστούς ήταν ο Εθνικός Καισαριανής, ο οποίος ιδρύθηκε το 1928 και λίγα χρόνια αργότερα, μετεξελίχθηκε στον Εθνικό Αστέρα. Εκ των ιδρυτικών του στελεχών ήταν ο Γ. Χατζηθεοδώρου. Χρημάτισε μέλος του πρώτου του διοικητικού συμβουλίου, ενώ συνάμα ήταν ποδοσφαιριστής του.3

Οι παίκτες του Εθνικού Καισαριανής σε μία από τις πρώτες φωτογραφίσεις τους. Σε πράσινο πλαίσιο, ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου. Η φωτογραφία προέρχεται από το βιβλίο «Η Ιστορία του Εθνικού Αστέρα Καισαριανής» του Γιάννη Κουβά (Εκδόσεις Θεμιστοκλής Λ. Φασούλας).

Αργότερα, ο Χατζηθεοδώρου υπερασπίστηκε τα χρώματα ενός ακόμα προσφυγικού σωματείου, της Μικρασιατικής Ένωσης Αθηνών.4

Καθηγητής Φυσικής Αγωγής, γυμναστής, προπονητής…

Ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου σπούδασε Φυσική Αγωγή και εξελίχθηκε σε εξέχων καθηγητή και δάσκαλο γυμναστικής. Έγινε, όπως προαναφέρθηκε, προπονητής της Νήαρ Ηστ, ενώ παράλληλα, όταν κατασκευάστηκε το γυμναστήριο της Καισαριανής (τα έργα ξεκίνησαν το 1929 και ολοκληρώθηκαν το 1932) ήταν εκ των υπευθύνων του. Διευθυντής τότε του γυμναστηρίου ήταν ο Δημήτριος Λέζος. Ο Χατζηθεοδώρου παρέμεινε για δεκαετίες στο πλευρό του.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Χατζηθεοδώρου είχε πλέον αναδειχθεί σε μεγάλη μορφή του ελληνικού αθλητισμού. Ήταν επιφανής γυμναστής, περιζήτητος στους ελληνικούς συλλόγους. Υπήρξαν εποχές που προπονούσε τρία και τέσσερα διαφορετικά σωματεία κατά την ίδια σεζόν.

Επίσης, ήταν από τους γνωστούς διαιτητές μπάσκετ. Διαιτήτευε παιχνίδια με σοβαρότητα και αρκετή αυστηρότητα. Συνήθως, ο Σ.Ε.Γ.Α.Σ. του ανέθετε τα «δύσκολα» ματς.

Οδήγησε τον Ολυμπιακό στον πρώτο του τίτλο

Το 1947, τον προσέλαβε ο Ολυμπιακός. Ανέλαβε προπονητής της ομάδας μπάσκετ των Πειραιωτών και την οδήγησε σε μία πολύ μεγάλη επιτυχία: στην κατάκτηση του Πρωταθλήματος Ελλάδας 1948-49.

Όσο εργαζόταν στον Ολυμπιακό, τα Χριστούγεννα του 1947, διοργάνωσε στον Πειραιά το «Κύπελλο Χατζηθεοδώρου», ένα ανεπίσημο τουρνουά.5

Επίσης έχει διατελέσει προπονητής της γυναικείας ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού.

Ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου επανέφερε τον Παναθηναϊκό στους τίτλους

Από το λιμάνι του Πειραιά, μετακόμισε στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, όπου στεγαζόταν το γήπεδο αθλοπαιδιών του Παναθηναϊκού. Ανέλαβε προπονητής αθλοπαιδιών του Τριφυλλιού και κατόρθωσε να σηκώσει ψηλά την πράσινη σημαία…

 

 

Σε όλα τα ιστορικά αφιερώματα και σε λίστες το διαδίκτυο, σε περιοδικά και βιβλία, έχουν καταγραφεί λάθος οι προπονητές του Παναθηναϊκού από το 1920 έως το 1960. Σε προσεχές αφιέρωμα του paopedia.gr θα επιχειρήσουμε να διορθώσουμε αυτά τα ιστορικά λάθη και να παραθέσουμε, για πρώτη φορά, τη σωστή λίστα των προπονητών του Παναθηναϊκού στο μπάσκετ.

Στο μπάσκετ ανδρών κατέκτησε τα πρωταθλήματα Ελλάδας 19506 και 1951. Στο βόλλεϋ πανηγύρισε την κατάκτηση των πρωταθλημάτων Ελλάδας 1951 και 1952. Κέρδισε ακόμη την πρωτιά σε αρκετές (τοπικές και πανελλήνιες) διοργανώσεις β΄ ομάδων.

Παρέμεινε προπονητής των «πρασίνων» μέχρι και το 1953.

Παράλληλα, με την ομάδα του Παναθηναϊκού προπονούσε και άλλα σωματεία, όπως την αγαπημένη του Νήαρ Ηστ και την ομάδα ποδοσφαίρου της Α.Ε. Παγκρατίου.

Προπονητής της Εθνικής Ελλάδας

Το 1952 ανέλαβε την προετοιμασίας της Εθνικής Ελλάδας για το προολυμπιακό τουρνουά. Ωστόσο, δεν παρέμεινε προπονητής της «γαλανόλευκης» για μεγάλο διάστημα. Αποχώρησε πριν από φιλικό τουρνουά στην Ιταλία, εξαιτίας διαφωνίας του με τους ανθρώπους του Σ.Ε.Γ.Α.Σ. Η διαφωνία αφορούσε ζητήματα της στελέχωσης της ομάδας. Αντικαταστάθηκε από τον Αντώνη Σκυλογιάννη.

Παρόλα αυτά, ο Χατζηθεοδώρου πρόλαβε να κάνει αρκετές προπονήσεις στους Έλληνες διεθνείς και ο αθλητικός Τύπος έγραψε:

Οι μπασκετμπωλίσται μας, χάρις εις τας αόκνους προσπαθείας του ικανοτάτου προπονητού κ. Ι. Χατζηθεοδώρου ─ενός από τους ολίγους αρίστους εργάτας του μπάσκετ εις τον τόπον μας─ προετοιμάσθησαν καταλλήλως ώστε να αναμένεται αρίστη εμφάνισίς των εις το διεθνές αυτό τουρνουά».7

Μέσα στη δεκαετία του ’50 και του ’60, θα αναλάβει και άλλες φορές προπονητής της Εθνικής Ελλάδας.

Προπονητής του Εθνικού Γ.Σ και της Α.Ε.Κ.

Το 1959 τον συναντάμε προπονητή του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου. Ένα μέρος του χαρακτήρα του είναι η αυστηρότητά του. Αυτός ήταν και ο λόγος που αποχώρησε από πολλά σωματεία.

Στον Εθνικό δεν δίστασε να συγκρουστεί με παίκτες «βεντέτες» και να τους θέσει εκτός ομάδας για μεγάλο διάστημα, κατηγορώντας τους για ανάρμοστη συμπεριφορά.

Το 1961, γίνεται προπονητής της Α.Ε.Κ., ενώ ταυτόχρονα προπονεί ξανά την Εθνική Ελλάδας.

Στον πάγκο της Ένωσης δεν θα μακροημερεύσει. Για άλλη μία φορά, θα έρθει σε διένεξη με κορυφαίους καλαθοσφαιριστές, όπως ο Γιώργος Αμερικάνος. Γρήγορα η διοίκηση των «κιτρινόμαυρων» θα τον αντικαταστήσει με άλλον προπονητή.

Διευθυντής του γυμναστηρίου της Νήαρ Ηστ

Παρέμεινε για όλη του τη ζωή κοντά στη Νήαρ Ηστ. Τη δεκαετία του 1960 εξακολουθούσε να είναι προπονητής της ομάδας μπάσκετ. Οι παίκτες και οι φίλοι των Καισαριανιωτών τον αποκαλούσαν «δάσκαλο».

Όλο αυτό το διάστημα ήταν το «δεξί χέρι» του διευθυντή του γυμναστηρίου Δημήτριου Λέζου. Όταν, το 1968, έκλεισε ο πολυετής κύκλος του τελευταίου στο γυμναστήριο της Καισαριανής, ανέλαβε διευθυντής ο Γιάννης Χατζηθεοδώρου.

Ήταν παντρεμένος με την καθηγήτρια Σοφία Ραρή.

Πηγές / σημειώσεις

• Εργασία του Λέανδρου-Ιωάννη Λεβιδά με τίτλο Η Ιστορία του Α.Ο. Near-East (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού), 2000. Η εργασία επικαλείται ως πηγή αναμνήσεις της γυναίκας του Χατζηθεοδώρου, Σοφίας Ραρή.

• http://sport-retro.gr/ethnikos-asteras-to-kamari-tis-kaisarianis-egine-90-etwn/

• Αρχείο εφ. «Αθλητική Ηχώ» και αρχείο του Paopedia.gr.

  1. Η κανονική ονομασία είναι «Αθλητικός Σύλλογος Νήαρ Ηστ», δηλαδή γένους αρσενικού, ωστόσο στην ιστορία έχει μείνει ως «η Νήαρ Ηστ». Όσο για τη γραφή της, επιλέγεται μέχρι και σήμερα να γράφεται με «ήτα», όπως όταν πρωτοϊδρύθηκε, χωρίς δηλαδή να απλοποιείται η μεταφορά των αγγλικών λέξεων.
  2. Ανεξάρτητα σωματεία ήταν αυτά που ακόμα δεν είχαν αναγνωριστεί από την Ε.Π.Σ.Α.
  3. http://sport-retro.gr
  4. Εφ. «Ριζοσπάστης», 22 Αυγούστου 1933.
  5. Εφ. «Αθλητική Ηχώ», 25 Δεκεμβρίου 1947.
  6. Για το 1950, ενδέχεται να μην ήταν αυτός ο προπονητής μπάσκετ της ομάδας, όταν κατακτήθηκε ο τίτλος. Το υπάρχον αρχειακό υλικό δεν επαρκεί για να γνωρίζουμε ποιον μήνα του 1950 προσλήφθηκε. Πριν από τον Χατζηθεοδώρου, προπονητής (και παίκτης ταυτόχρονα) ήταν ο Γιάννης Λάμπρου).
  7. Εφ. «Αθλητική Ηχώ», 19 Απριλίου 1952.